“Ooh, kijk, daar… er komt precies vuur uit die bomen!”

Vanuit een verwondering of een ervaring van het kind vertrekken om zo doelen te behalen… dat is wat wij in POER proberen te doen. Hoe doen we dat? Volg hieronder gerust een dag buitenonderwijs in de lagere school mee.

Mijn naam is Céline De Sousa en ik werk in het middelste lager (3e en 4e leerjaar) in  POER leer- en leefgemeenschap te Heule. Gezien onze focus op buitenonderwijs ligt, streven we er naar om 50% van de lestijd buiten les te geven. Wekelijks gaan we één dag op mini-expeditie. Dan trekken we met onze klas, ons nest, naar buiten om meer te leren over de buurt.

Een doorsnee expeditiedag

Op een grijze, herfstachtige donderdag, vertrok ik met mijn nest op mini-expeditie.

‘s Ochtends vulde ik de bolderkar vol met materiaal: loeppotjes, zagen, nagels, hamers, touw, zeilen, klemborden, schrijfpapier, potloden, ballen, … En in mijn rugzak steek ik standaard mijn dikke map vol gelamineerde kaarten. Zoals bijvoorbeeld: woordkaarten van de spellingregels, spel rond breuken, getallenkaarten, klokjes, determinatietabellen van de natuur, sportactiviteiten, … Daar voeg ik last but not least mijn beknopt overzicht met de doelen van mijn nest aan toe.

In mijn weekplanning stond dat we van POER naar de Warande (openbaar natuur-speeldomein) zouden wandelen om daar vier activiteiten te doen: balspelen (gericht gooien en vangen), rekenspel (breuken met natuur leggen), loopdictee (ei-woorden) en insecten vangen in loeppotjes en ze bestuderen met de determinatietabel.

We vertrokken met de volle bolderkar, de rugzakken op onze rug en we hadden allemaal onze regenjas en regenbroek aan want het regende. Ja, mini-expedities gaan ook door bij regenweer! We stapten dapper door en onderweg riep een kind: “Ooh, kijk, daar… er komt precies vuur uit die bomen!” Alle kinderen hielden halt en keken naar de bomen. Ik merkte een grote verwondering bij de hele groep waardoor ik hen de tijd gaf om even stil te staan en hier dieper op in te gaan. Hier greep ik mijn kans om hen gerichte vragen te stellen.  ‘Wat zien jullie precies?’ (Want voor alle duidelijkheid: er was geen vuur.) Welke kleuren zien we? Welk seizoen zijn we? Hoe komt het dat we die kleuren van die bladeren zo goed kunnen zien van zo ver? Als je zou mogen beslissen over de naam van die boom, hoe zou je hem dan noemen? “Vuurbomen!"

De kinderen voelden dat ik tijd nam om in te spelen op hun verwondering, ze stelden voor om naar de vuurbomen te gaan. Het was heel leuk om te zien hoe de kinderen vol enthousiasme samenwerkten om tot bij de vuurbomen te geraken. Er was namelijk geen duidelijke weg daarheen. Ze redeneerden luidop: “Als we deze weg rechtdoor blijven volgen dan moeten we ergens wel naar rechts gaan om bij die bomen te geraken …” “Volgens mij is het korter als we recht door het landschap wandelen, maar daar staan wel koeien op…”. “Ik denk dat we moeten terugkeren en dan naar links een straat volgen.”

Oplossingen verzinnen, wegbeschrijvingen formuleren, oriënteren, samen nadenken, … Het was een zeer leerrijk moment. Eén van de kinderen nam spontaan de rol van leider op zich: “Wie stemt er dat we rechtdoor gaan en dan naar links moeten? Wie stemt er dat we terugkeren? Wie stemt er dat we recht door het landschap wandelen?”  Zo zorgde hij ervoor dat de groep een beslissing nam om hun weg te vervolgen, richting de bomen. Het groepsgevoel zat goed, de nieuwsgierigheid was voelbaar. Ze hadden zin om die bomen van dichterbij te bestuderen.

De bomen waren heel speciaal, de onderste helft van de boom was geel/oranje gekleurd en de bovenkant was rood gekleurd. Daarom leek het ook op vuur uit de verte. Er lagen heel wat rode en gele bladeren op de grond. De kinderen begonnen allerlei te doen met de bladeren. De ene nam één blad en bestudeerde het van heel dichtbij. De andere verzamelde de mooiste bladeren om een kunstwerk mee te maken. Andere kinderen maakten een grote berg van alle bladeren zodat ze erin konden duiken. Ik liet ze eerst vrij zodat ze konden verkennen, ontdekken en ervaringen konden opdoen. Zo had ik de tijd om even mijn doelen van het domein ‘natuur’ te bekijken.

Even later riep ik alle kinderen samen in een kring. We hielden een gesprek waar afwisselend de kinderen en ik vragen stelden op die manier wilden we veel bijleren over de bomen. Wat zien we hier? Waarom zijn die bladeren rood en geel gekleurd? Blijven ze het hele jaar door die kleur? Waarom vallen bladeren eigenlijk van bomen? Wat is de echte naam van onze vuurboom? Welke dieren leven er in bomen? Nadien vroeg ik hen of ze nog iets wilden doen met de bladeren. Ze opperden het idee om de volgende dag met de bladeren een kunstwerk te maken. Iedereen raapte heel wat bladeren op en we stopten ze tussen onze boeken.

Daarna wandelden we verder richting de Warande. Het was ondertussen harder aan het regenen. Eens ter plaatse zochten we eerst een schuilplaats om ons tienuurtje op te eten. De kinderen begonnen spontaan te klimmen in het spinnenweb. In mijn achterhoofd rinkelde een belletje. Klimmen en klauteren zijn ook doelen die moeten behaald worden. Ik nam het beknopt overzicht van de doelen van sport uit mijn rugzak en besloot om een sportles te begeleiden. Op dat moment voelde het voor de kinderen alsof ik mee ging in hun spel, ik verzon allerlei opdrachten in het spinnenweb en iedereen deed enthousiast mee. Ik nam mijn zorgschrift met de lijst van alle namen en ik observeerde het klimmen van alle kinderen. Ziezo, doelgerichte sportles, check! Observatie en evaluatie voor het rapport, check!

Op de terugweg naar POER, vroeg een kind of ik een foto wou nemen van het landschap met de vuurbomen voor het kunstwerk dat hij wou maken.

De dag nadien

De volgende dag waren onze bladeren gedroogd en wou iedereen bij aanvang onmiddellijk aan de slag om zijn kunstwerk te maken over de vuurbomen. Ze hadden de vrijheid om hun materiaal en illustratietechniek te kiezen. Sommigen begonnen te tekenen, anderen te knippen, nog anderen werkten met waterverf, … 

Er ontstond een interessant gesprek bij twee vrienden. De ene jongen zei: “Je moet een cirkel tekenen onder de molen.” De andere weerlegde: “Dat is geen cirkel, dat is een cilinder.’ Spontaan ontspon er zich een discussie over de benamingen van figuren. Na de pauze had ik een rekenles gepland over kloklezen, maar deze discussie rond de figuren vond ik interessant om op in te pikken. Dus liet ik mijn les rond kloklezen vallen en ik kopieerde de foto van de molen een paar keer op een A3 blad. Na de pauze nam ik de tekening van de jongens erbij en deed ik een instructie met de volledige groep. Ik vroeg aan de artiesten waar hun discussie over ging. Eén van hen zei: “Een cirkel is niet hetzelfde als een cilinder.”

Ik vroeg hem wat het verschil is, Hij antwoordde:  “Een cirkel is plat en past onder de deurgleuf. De cilinder is niet plat en past niet onder de deurgleuf.” Voilà, een introductie om het verschil tussen vlakke figuren en ruimtefiguren uit te leggen. De kinderen wilden uiteindelijk alle figuren (vierkant, rechthoek, cirkel, kubus, bol, cirkel, balk, …) onderzoeken aan de hand van dit criterium. We hadden heel wat plezier met allerlei figuren onder de deurgleuf te proberen duwen. Zo ontstond een ervaringsgerichte rekenles in de nasleep van de mini-expeditie.

Een aanrader

Voor elke leerkracht die graag meer naar buiten wil trekken met zijn klas en op een ervaringsgerichte manier aan de slag wil gaan met de doelen… DOEN! Het is zo leerrijk voor de kinderen én jezelf.

Twijfel je wat om spontaan in te spelen op wat het lot je brengt? Neem een beknopt overzicht van de doelen en een lijst met de namen van de kinderen mee. Zo kan je altijd en overal vanuit de beleving van de kinderen vertrekken, deze tot een doelgerichte activiteit optillen en daarenboven kan je de kinderen ook observeren en evalueren. Drie vliegen in één klap! Buitenonderwijs, ervaringsgericht en doelgericht! Het allerbelangrijkste bij ervaringsgericht buitenonderwijs is durven je planning volledig loslaten en meegaan in de verwondering en de ervaring van de kinderen. Dan is de instrinsieke motivatie om te leren des te groter en blijft de leerstof ook veel beter hangen.